prof. Ewgenij Pawlowicz Dyban

Urodził się w 1925 r. w rodzinie ukraińskiej. W 1949 r. ukończył Politechnikę Lwowską. Od 1950 r. aż do śmierci pracował w Instytucie Termofizyki Technicznej Akademii Nauk Ukrainy w Kijowie. Od 1962 r. kierował oddziałem tegoż instytutu. W 1956 r. obronił pracę doktorską, uzyskując tytuł doktora nauk technicznych. Rozprawę habilitacyjną przedstawił w 1964 r. Stanowisko i tytuł profesora otrzymał w 1969 r. W 1985 r. wybrano go do grona członków korespondentów Akademii Nauk Ukrainy, a w 1992 r. został członkiem zwyczajnym akademikiem AN Ukrainy.

 

Prof. E.P. Dyban był znanym i cenionym uczonym, wybitnym specjalistą z zakresu temoaerodynamiki i budowy maszyn energetycznych. Jego osiągnięcia naukowe stanowiły podstawę powstania i rozwoju w Rosji i na Ukrainie nowych gałęzi energetyki, opartych na wykorzystaniu silników turbospalinowych i urządzeń parowogazowych.

 

Prof. E.P. Dyban był autorem obszernych, kompleksowych badań procesu roboczego silników turbospalinowych i specjalnych urządzeń energetycznych, które to badania miały na celu zapewnienie wzrostu ich sprawności, pewności ruchowej i bezawaryjnego czasu pracy. W ramach tych badań podjął on fundamentalne zagadnienia dotyczące praw i mechanizmów transportu ciepła i masy w złożonych warunkach przepływowych, przy wysokiej intensywności turbulencji, w warstwach przyściennych i przepływach swobodnych. Rozwinął on teorię przenoszenia ciepła, masy i pędu w strugach turbulentnych, zaproponował nowe metody określania parametrów i stałych półempirycznych dla różnych modeli turbulencji, otrzymał nowe rozwiązania szeregu stosowanych problemów przekazywania ciepła i hydro-aerodynamiki. Rezultaty tych prac znalazły zastosowanie w specjalistycznych poradnikach inżynierskich, w literaturze naukowej i podręcznikach z energetyki cieplnej, wymiany ciepła i teorii turbin cieplnych.

 

Prof. E.P. Dyban znaczną uwagę poświęcał również analizie mechanizmów i praw rządzących turbulentnym transportem pędu i ciepła w złożonych warunkach przepływowych, charakterystycznych dla części przepływowych cieplnych urządzeń energetycznych. Prowadził kompleksowe eksperymentalno-numeryczne badania procesów transportu w warstwach przyściennych i przepływach recyrkulacyjnych przy równoczesnym oddziaływaniu wzdłużnego gradientu ciśnienia, podwyższonej turbulencji strugi oraz obecności okresowej niestacjonarności prędkości.

 

Prof. E.P. Dyban stworzył podstawy teorii procesu roboczego systemów ochrony cieplnej i stabilizacji termicznej, opracował również inżynierskie metody obliczeń i optymalizacji takich systemów dla różnorodnych urządzeń energetycznych. Prace te, uogólnione w monografii "Powietrzne chłodzenie detali turbin gazowych", przyniosły jej autorowi prestiżową nagrodę im. Proskury za 1977 r., przyznaną przez Akademię Nauk Ukrainy.

 

Prof. E.P. Dyban wraz ze współpracownikami kierowanego przez siebie oddziału oraz wspólnie z biurami konstrukcyjnymi wytwórni turbin opracował systemy chłodzenia dla zdecydowanej większości turbin gazowych produkowanych w Rosji i na Ukrainie.

 

Opracowana przy aktywnym udziale prof. E.P. Dybana unikatowa aparatura pomiarowa jest efektywnie wykorzystywana w więcej niż 50 jednostkach naukowych i produkcyjnych do kontroli i optymalizacji procesów roboczych w urządzeniach energetycznych.

 

Prof. E.P. Dyban opublikował 9 monografii, w tej liczbie trzytomowe opracowanie dotyczące obliczeniowych i eksperymentalnych metod określania stanu termicznego podstawowych węzłów turbin cieplnych z chłodzeniem powietrznym. Jest autorem ponad 220 artykułów (znaczna ich część została przetłumaczona w USA), uzyskał ponad 50 patentów na dokonane wraz ze współpracownikami wynalazki. Jego prace otrzymały wysoką ocenę społeczności naukowej na licznych Międzynarodowych i Wszechzwiązkowych Konferencjach Wymiany Ciepła i Masy, Zjazdach Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej, Wszechzwiązkowych Konferencjach Budowy Turbin Gazowych i na wielu międzynarodowych seminariach dotyczących mechaniki cieczy i gazów.

 

E.P. Dyban wiele czasu i energii poświęcił na przygotowanie nowych kadr pracowników naukowych i inżynierów. Jego uczniami jest 24 doktorów inżynierów i 6 doktorów habilitowanych nauk technicznych. Był ekspertem komisji ds. energetyki ZSRR, przewodniczącym Rady Kwalifikacyjnej Instytutu Termofizyki Technicznej AN Ukrainy oraz członkiem dwóch innych rad specjalistycznych. Przez szereg lat był również zatrudniony na stanowisku profesora Instytutu Energetyki Przemysłowej Politechniki Kijowskiej.

 

Za osiągnięcia w działalności naukowej i kształceniu kadr prof. E.P. Dyban otrzymał w 1979 r. tytuł "Zasłużony pracownik nauki Ukrainy", wyróżniono go trzema medalami, dyplomem Prezydium AN Ukrainy i Komitetu Związków Zawodowych Ukrainy.

 

W trakcie trwającej ponad 40 lat działalności naukowej prof. E.P. Dyban nawiązał kontakty naukowe z całym szeregiem instytucji badawczych w wielu krajach świata; w tej liczbie z instytutami Czeskiej Akademii Nauk - Instytutem Budowy Maszyn i Instytutem Termomechaniki, Niemiecką Akademią Nauk (Instytut Mechaniki), Instytutem Energomaszynowym (Maszyn Energetycznych) w Sofii, uczelniami technicznymi USA w Illinois, w New Jersey, i w Troy, a także z Instytutem Inżynierii Cieplnej Akademii Nauk Chin, Uniwersytetem Pekińskim oraz Pekińskim Instytutem Aero- i Astronautyki.

 

Prof. E.P. Dyban nawiązał również kontakty naukowe z polskimi instytucjami naukowymi, w tym z Instytutem Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku, z Instytutem Chemii Fizycznej PAN w Warszawie, z Instytutem Mechaniki Górotworu PAN w Krakowie i politechnikami - Poznańską oraz Częstochowską.

 

Kontakty prof. E.P. Dybana z Instytutem Maszyn Cieplnych Politechniki Częstochowskiej trwały ponad dwadzieścia lat, a ich przejawem były:

• wielokrotne wizyty naukowe profesora i jego współpracowników w Częstochowie i wizyty przedstawicieli IMC PCz. w Kijowie,
• czynny udział profesora w sympozjach organizowanych przez IMC PCz., poświęconych zagadnieniom turbulencji przepływów,
• umowa o współpracy naukowej między Instytutem Termofizyki Technicznej AN Ukrainy a Politechniką Częstochowską,
• publikacje profesora w materiałach konferencyjnych.

Doktorem honoris causa Politechniki Częstochowskiej został w 1994 r.

 

Zmarł 31 marca 1996 r., został pochowany na Cmentarzu Łukianowskim w Kijowie.